Większość populacji dzieci i młodzieży jest narażona na kontakt z substancjami psychoaktywnymi. Łatwo dostępne są przede wszystkim alkohol i nikotyna. Pospolite są również substancje nielegalne (w tym dopalacze) , leki przeciwbólowe i nasenne oraz środki wziewne. Dlatego coraz więcej nastolatków w coraz młodszym wieku sięga po narkotyki i alkohol. Przed 18 rokiem życia większość nastolatków nie spełni kryteriów klasycznie definiowanego zespołu uzależnienia. Używanie substancji psychoaktywnych może jednak istotnie zakłócić proces ich funkcjonowania oraz poczynić szkody zdrowotne. Substancje psychoaktywne to substancje oddziaływujące na ośrodkowy układ nerwowy, przede wszystkim w nadmiarze pobudzające układ nagrody. Powodują one czasowe zmiany postrzegania, nastroju, świadomości i zachowania, są to doznania na tyle przyjemne, iż niewiele czynności może z nimi konkurować.
3 Grupy substancji psychaktywnych
Substancje psychoaktywne można podzielić na 3 grupy pod względem ich głównego profilu działania
- depresanty OUN działające rozluźniająco, uspokajająco, nasennie: alkohol, opiaty (heroina, morfina, kodeina, tramadol), leki uspokajające i nasenne, niektóre dopalacze
- euforyzujące, powodujące omamy, urojenia : kanabinole (marihuana) i inne substancje halucynogenne, lotne rozpuszczalniki
- stymulanty działające pobudzająco, podwyższające nastrój: kokaina, matamfetamina, amfetamina i inne substancje stymulujące, nikotyna
Objawy przyjmowania narkotyków/uzależnienia
U osoby odurzającej się często można zauważyć między innymi stopniowy zanik zainteresowania szkołą, dotychczasowymi pasjami oraz przyjaciółmi. Pojawiają się za to nowe znajomości, „dziwne” telefony, nietypowe zwyczaje, kłamstwa, znikanie pieniędzy.
Do najłatwiej dostępnych, a jednocześnie bardzo niebezpiecznych środków psychoaktywnych należą środki wziewne (kleje, farby, rozpuszczalniki, dezodoranty itp). Wśród objawów zatrucia pojawić mogą przede wszystkim : niezborność ruchowa i spowolnienie, niewyraźna mowa, bóle głowy, ogólne osłabienie, zanik zainteresowań, nudności, wymioty i biegunka.
W przypadku marihuany i haszyszu u osoby palącej można zaobserwować przekrwienie gałek ocznych, bladość skóry, gadatliwość przeradzającą się w bełkot oraz częstszą niż zwykle konieczność oddawania moczu i niezwykle silny apetyt.
Amfetamina przyjmowana w niewielkich dawkach objawia się przede wszystkim wzrostem aktywności psychoruchowej i nadmiernego poczucia pewności siebie. Ponieważ hamuje ona apetyt, zmniejsza poczucie zmęczenia – młodym ludziom może wyadawać się bardzo atrakcyjna . Długotrwałe przyjmowanie amfetaminy powoduje niepokój, zaburzenia snu, psychozy. Efektem z odbicia po zaprzestaniu jej przyjmowania są depresja i silne uczucie wyczerpania. Opiaty (opium, morfina i heroina) należą do najsilniejszych i najszybciej uzależniających narkotyków. Warto wiedzieć że można je przyjmować w formie doustnej, palić lub przyjmować iniekcjach dożylnych.
Skala problemu nadużywania i uzależnienia
Używanie substancji psychoaktywnych niezależnie od jej rodzaju powoduje dysfunkcjonalne zachowania prowadzące do ujemnych skutków społecznych ( konflikty rodzinne, problemy w szkole , konflikt z prawem). Zdecydowana większość nastolatków w wieku 16-18 lat przyznaje się do eksperymentowania z substancjami psychoaktywnymi. Do spożywania alkoholu przyznaje się 90% z nich. Do palenia tytoniu przyznaje się 60 % , marihuany ok. 25%. Do przyjmowania dopalaczy 11 %, halucynogenów ok. 6 %, amfetaminy 5%, kokaina 4%, heroina 3 %.
